Psalmen voor Nu

Boekencentrum Uitgevers. Bestellen kan onderaan deze pagina.

Inleiding

De Psalmberijmingen die we op Psalmboek.nl aanbieden, hebben als overeenkomst dat ze dezelfde Geneefse melodieën uit de 16e eeuw gebruiken. Het grote voordeel daarvan is de herkenbaarheid, en het is zelfs mogelijk is om samen in verschillende talen te zingen.

Het gebruik van de Geneefse melodieën heeft echter ook nadelen. Om een berijming in een bestaande melodie te 'gieten' moeten er soms extra woorden worden of zelfs zinnen worden gebruikt, woorden die niet in de oorspronkelijke psalmtekst staan.

Een ander nadeel van de Geneefse melodieën is de leeftijd. In 500 jaar zijn er op muziekgebied vele stijlen bijgekomen, en vooral ook de 20e eeuw heeft daar aan bijgedragen met de popmuziek. De nieuwe muziekstijlen zijn ook in meer of mindere mate gebruikt voor geestelijke liederen, al maakt het daarbij uit welke kerkelijke achtergrond je hebt. De Opwekkingsbundel wordt bijvoorbeeld veel gebruikt, maar door velen ook helemaal niet.

Het project Psalmen voor Nu is onstaan uit de constatering dat psalmen zingen op de oude melodieën steeds minder past bij de manier waarop de jeugd wil zingen. Omdat het gevaar dus bestaat dat de Psalmen zelf niet meer de aandacht krijgen die ze verdienen, wilde het team rond Psalmen voor Nu een hedendaagse 'berijming'. Met aanhalingstekens, want (eind)rijm is veel minder nadrukkelijk aanwezig dan in de traditionele.

Hedendaags

Het hedendaagse karakter blijkt uit zowel de melodie en begeleiding, als uit de tekst. Het zijn met recht Psalmen voor 'Nu', waarbij er niet alleen is vertaald van Hebreeuws naar Nederlands, maar ook vertaald is van de cultuur van toen naar die van nu. Wanneer je de Psalmen voor Nu leest of zingt, lijkt het alsof ze in onze eigen tijd zijn geschreven. Zo spreekt Psalm 9 over een 'rechterstoga', Psalm 147 over een 'gitaar', en Psalm 150 over een 'piano'.

Volgens de initiatiefnemers staan de Psalmen voor Nu dichter bij de grondtekst dan de traditionele berijmingen. Dit blijkt bijvoorbeeld in Psalm 130, die als volgt eindigt:

"Israël, hoop op de HEER,
hoop op God, want hij heeft zich aan jou verbonden.
Hij verlost je van je zonden.
Hij maakt vrij. Hij maakt jou vrij!"

De berijming van 1773 heeft als 4e vers:

"Hoopt op den HEER, gij vromen;
Is Israël in nood,
Er zal verlossing komen;
Zijn goedheid is zeer groot.
Hij maakt, op hun gebeden,
Gans Israël eens vrij
Van ongerechtigheden;
Zo doe Hij ook aan mij."

De Statenvertaling heeft:

"Israel hope op den HEERE;
want bij den HEERE is goedertierenheid,
en bij Hem is veel verlossing.
En Hij zal Israel verlossen
van al zijn ongerechtigheden."

Vooral het 'Zo doe Hij ook aan mij' in de berijming van 1773 is een nogal inhoudelijke toevoeging aan de bijbeltekst; maar het hele vers zit vol met toevoegingen. De herdichting van Psalmen voor Nu is daar ook niet vrij van, maar het staat duidelijk dichter bij de oorspronkelijke tekst.

Intussen is de dichterlijke vrijheid van deze herdichting ook best groot. Zo begint Psalm 142 met:

"Ik schreeuw mijn arme longen uit mijn lijf:
Ik heb uw medelijden nodig, HEER;
u weet dat ik mijn pijn niet overdrijf."

Vergeleken met de oorspronkelijke bijbeltekst is dat behoorlijk vrij vertaald. De Statenvertaling heeft hier:

"Ik riep met mijn stem tot den HEERE,
ik smeekte tot den HEERE met mijn stem.
Ik stortte mijn klacht uit voor Zijn aangezicht,
ik gaf te kennen voor Zijn aangezicht mijn benauwdheid"

Het parallellisme in de eerste twee regels is blijkbaar opgevat als een versterking. Daar is op zich wel iets voor te zeggen (denk aan de 'met luider stem' van 1773), maar het is zeker geen algemene regel bij het vertalen van Hebreeuwse poëzie. De vertaalvrijheid is ook zichtbaar door de verschuiving van de 3e persoon naar de 2e.

Een ander aspect is hoe de vertaling overkomt. De poëzie van Psalmen voor Nu kan oneerbiedig overkomen, maar tegelijkertijd is de pijn van David haast voelbaar in de tekst. Er is hier een vertaalslag gemaakt van hoe een Israeliet zijn pijn en zorgen beschrijft naar hoe wij dat doen in onze cultuur. Die relevantie voor vandaag is een sterk punt van deze herdichting. Om nog een voorbeeld te noemen, Psalm 22:

"Mijn vader zei dat hij u had vertrouwd en dat u hielp.
En ook zijn vader riep u en hij werd gered.
Voor hen was u betrouwbaar, HEER."

Een krachtige vertolking van het doorgeven van de persoonlijke geloofsbeleving!

Hedendaags - de muziek

De herdichting is één aspect van Psalmen voor Nu, de muziek(stijl) een belangrijke tweede. Bij elke cd is een boek verkrijgbaar met bladmuziek voor piano en gitaar. Op de cd's zelf zijn ook andere instrumenten gebruikt en zijn er uiteenlopende stijlen gebruikt, geïnspireerd door wat er de afgelopen tientallen jaren aan wereldlijke muziek is uitgebracht. Sommige 'nummers' zijn heel rustig (zoals Psalm 42-43), andere hebben een duidelijke beat (Psalm 150, op dezelfde cd).

Wanneer een bepaalde uitvoering je minder aanspreekt vanwege de gebruikte stijl, is het goed om je te realiseren dat de combinatie van melodie en tekst ook op een heel andere manier kan worden uitgevoerd; wat op de cd's staat kan het beste worden gezien als een voorbeeld.

Meer informatie

Op YouTube zijn diverse opnames te vinden, die een indruk geven van wat er op de cd's staat. Zie bijvoorbeeld Psalm 40 en Psalm 16. Kijk ook eens bij het uitgebreide artikel met 10 veelgestelde vragen over de Psalmen.