Rondom het kruis - bij de veertigdagentijd

Pilatus, de rechter

Lezen: Johannes 18:33-38

Jij bent scheids. Je zíet die speler neergaan. En het hele stadion schreeuwt: penalty!

Je twee ruziënde kinderen komen bij je en vertellen allebei een ander verhaal.

Die ene grote strafzaak komt in de media en alle camera’s zijn op jou gericht.

Scheids, ouder, rechter: iedereen kijkt naar jou met dé vraag in hun ogen: ‘Wat nu? Wie heeft er gelijk – en wat ga je doen?’

De wereld van Pilatus

Welkom in de wereld van Pilatus. Als bestuurder is hij verantwoordelijk voor de publieke orde. Als hij zijn werk goed doet kabbelt het leven vredig voort. Precies wat hij wil. Want bij goed werk lonkt promotie. Zijn huidige positie is niet zo bijzonder. Hij wil nog zo veel carrièrestappen maken. En dus is hij gebaat bij orde en rust. Dat loopt allemaal best aardig. Natuurlijk, het is best ingewikkeld om als heersende macht alle onderdanen in het gareel te houden. De Joden zijn best een pittige club. Soms is er een opstand (Luk. 13:1), af en toe staat een oproerkraaier op. Maar over het algemeen heeft hij gauw genoeg door hoe het zit.

Maar nu is daar ineens die Jezus, bij hem gebracht door de Joden. Ze staan buiten het gerechtsgebouw te schreeuwen. Hun oordeel hebben ze allang klaar. Of hij maar even mee wil werken voor de benodigde juridische administratie.

En daar staat hij dan. Pilatus heeft wel door: dit moment kan zijn carrière een boost geven of juist benadelen. Juist nu moet hij met een eenvoudig oordeel de rust bewaren. Maar ja … dat is nou net het probleem. Dat eenvoudige oordeel is er niet. Het zou gemakkelijk zijn als Jezus gewoon zegt: ‘Ik ben de nieuwe Koning!’ Dan zou Pilatus Hem direct kunnen wegzetten als bedreiging voor de heersende macht. Maar die Jezus zegt het anders. Ergens gaat Hij erin mee, met Zijn gepraat over een Koninkrijk. Maar ja, dat blijkt dan weer een Koninkrijk te zijn dat Hij ‘niet van deze wereld’ noemt. Het is duidelijk een man met een missie. Maar Hij noemt de waarheid zijn werkelijke doel. En wie kan daar iets tegen hebben? Jezus’ woorden zijn te weinig voor een direct en heftig oordeel. Pilatus weet wat hij buiten moet gaan zeggen. Maar ja, die menigte dan?

En dus zet Pilatus vragenderwijs een briljante stap. ‘Wat is waarheid?’ Geniaal. Hij relativeert wat waarheid is. Hoe weet je nou eigenlijk zeker dat je goed zit? Je kunt wel van iets overtuigd zijn, maar klopt het ook? Als er over íets veel en vaak gefilosofeerd wordt, dan wel over wat waarheid is. En geldt niet ‘zoveel mensen, zoveel meningen’? Dus ja, wat is dan goed? Pilatus weet dat diep vanbinnen wel. Pilatus zegt het ook wel (vers 38). Maar als puntje bij paaltje komt zijn de belangen te groot om ook daadwerkelijk te handelen. En dus creëert hij creatief de ruimte. De ruimte om te kunnen doen wat hem goed past, zonder last te hebben van de offers die de waarheid van hem vraagt.

Oordelen

Ook wij oordelen wat af. Is Pilatus’ zet dan niet heel herkenbaar? De waarheid relativeren om je eigen gang te kunnen gaan. Je weet ergens echt wel wat het goede, het juiste, het enige is. Maar als je dat écht serieus neemt gaat het dingen van je vragen die je niet wilt of kunt. Dan worden zo veel zekerheden onzeker. En dus ontmantel je de dreigende pijn van de waarheid met woorden en vragen. Je relativeert de ernst van het punt of je zoekt je heil bij iemand die het wat meer zegt zoals jij wil. Er is altijd wel een twijfel te zaaien of een woord te heroverwegen. En zo kun je wegblijven bij het onvermijdelijke oordeel. Kun je de gemakkelijke weg kiezen zonder gezichtsverlies te lijden. Iedereen tevreden.

Ja. Behalve de God van de waarheid. Behalve Hij Die Pilatus teruggaf: ‘Hiervoor ben Ik geboren en hiervoor ben Ik in de wereld gekomen: om voor de waarheid te getuigen.’ Voor de waarheid – het drukt Jezus’ diepste missie uit. Voor Hem is waarheid niet maar een mooi streven. Het is een halszaak. Hij ís de waarheid, zegt Jezus een paar hoofdstukken eerder. En waarheid is bij Hem niet maar een concept om over te praten. Waarheid is voor Hem een levensstijl. Iets om te geloven, te doen, te zijn. Waarheid begint bij verkondiging, bij een woord, een werkelijkheid die je hart welkom heet. En daarna gaat het je hoofd, hart en handen vormen met een manier van leven. Een levenshouding die offers kost, dat zeker. Maar die tegelijk een vrede geeft die zijn weerga niet kent. De waarheid is alles waard. Want de waarheid maakt vrij en is deze wereld tot zegen. Jezus lijdt om en als de waarheid. Die waarheid relativeren levert je uiteindelijk nóóit iets op en kost je alles.